تأثیر اقلیم بر شکل گیری عناصر معماری سنتی گیلان

استان گیلان در شمال کشور و در کنار سواحل جنوبی دریای خزر قرار گرفته و از خصوصیات بارز آن رطوبت و بارندگی زیاد است. و به طور کلی این استان دارای آب و هوایی معتدل و مرطوب می باشد. از طرفی وجود حصار بلند البرز در جنوب این ناحیه، مانع از خروج رطوبت و بخار ناشی از دریا می گردد. استان گیلان شامل دو قسمت کوهستانی و جلگه ای است. در هر کدام از این دو ناحیه در اجزای تشکیل دهنده معماری تفاوت هایی دیده می شود. رطوبت و بارندگی زیاد عامل اصلی شکل گیری معماری و شهرسازی این ناحیه می باشد. بافت شهری و روستایی به صورت باز است و جهت استفاده از حداکثر تهویه و کوران و جلوگیری از راکد ماندن رطوبت، اجزای تشکیل دهنده محیط مسکونی به صورت پراکنده در محوطه استقرار می یابند. به خصوص در معماری این منطقه از عناصری جهت دفع رطوبت و حداکثر تهویه و هدایت باران و آب های سطحی استفاده شده، تا از این طریق بتوانند به نوعی معماری همساز با اقلیم دست یابند؛ که در کنار عوامل زیباشناسانه و نیز هماهنگی با محیط اطراف، شرایط آسایش را برای ساکنان خود فراهم آورد. از جمله این عناصر معماری عبارتند از: ایوان، تلار ، فاکن ، کرسی چینی، غلامگرد و... که به معرفی هر کدام پرداخته شده است. در این منطقه روند گسترش بنا بر اساس اولویت های اقلیمی و به ترتیب از سمت جنوب، شرق، غرب و سپس در ارتفاع می باشد. مجموعه این عوامل در کنار عامل برونگرایی، سبب ایجاد معماری منحصر به فردی شده که میتوان اقلیم را علت اصلی شکل گیری آن دانست. به طور کلی برونگرایی به همراه بام شیبدار ویژگی خاص معماری این منطقه می باشد. در این معماری مرز مشخصی بین درون و بیرون وجود ندارد و فضاهای نیمه باز و لایه های شفاف خانه، فضای درون و بیرون را با هم ترکیب می نماید. شفافیت و نیمه باز بودن لایه های بیرونی بنا، سبب تأثیر اوضاع جوی همچون آفتاب و باد و باران و... و نیز تابستان و زمستان بر زندگی ساکنان و پیوند هر چه بیشتر آنان با طبیعت پیرامون می گردد. در تحقیق حاضر، با توضیحاتی که درباره ویژگی های معماری بناهای مسکونی منطقه داده می شود سعی بر آن است که تصویری کلی از معماری گیلان ارائه گردد. معماری ای که در اثر شرایط اقلیمی خاص منطقه شکل گرفته و بیانگر نوعی متفاوت از طراحی اقلیمی است. در این مجال به شرح اصول و الگوی معماری بناهای مسکونی گیلان پرداخته می شود. برای رسیدن به این منظور از مطالعات کتابخانه ای و میدانی استفاده شده است.